System bankowy to całokształt różnorodnych i niezależnych instytucji bankowych wraz z normami regulującymi ich wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem. Celem systemu jest gromadzenie środków pieniężnych,udzielanie kredytów i prowadzenie rozliczeń pieniężnych. Można go w Polsce podzielić na dwa poziomy:

• pierwszy poziom obejmuje bank centralny NBP (Narodowy Bank Polski) oraz instytucje stabilizujące KNF (Komisja Nadzoru Finansowego), BFG (Bankowy Fundusz Gwarancyjny),
• drugi poziom obejmuje banki komercyjne, które dla gospodarki pełnią funkcję kredytową, płatniczą i depozytową (krajowa Izba Rozliczeniowa - KIR).

Funkcje systemu bankowego:

• stworzenie mechanizmów gromadzenia środków oraz ich inwestowania w różne przedsięwzięcia,
• zapewnienie możliwości dokonywania płatności między podmiotami gospodarczymi,
• zagwarantowanie skutecznych rozwiązań w zakresie zarządzania ryzykiem bankowym,
• zapewnienie informacji cenowej, stwarzającej możliwość podejmowania decyzji przez podmioty gospodarcze,
• stworzenie warunków do transformacji środków inwestowania.

Banki są przedsiębiorstwami, które prowadzą działalność mającą na celu dostarczanie usług finansowych do jednostek gospodarczych i osób fizycznych. Przyjmują depozyty, udzielają kredytów, obsługują podmioty gospodarcze w obrocie papierami wartościowymi.

Zadania systemu bankowego:

• zapewnienie dostępu do systemu płatniczego,
• zapewnienie finansowania podmiotów gospodarczych i gospodarstw domowych,
• zagwarantowanie płynności finansowej podmiotom gospodarczym,
• podejmowanie na siebie ryzyka, które można odsprzedać na rynku,
• oferowanie informacji dotyczących stopnia ryzyka.

Rodzaje banków w systemie bankowym:

• centralne,
• operacyjne: komercyjne, świadczące usługi tzw. klientowe,
• masowe:
  • uniwersalne,
  • wyspecjalizowane, np.: hipoteczne, inwestycyjne, wspierające budownictwo mieszkaniowe.

Rodzaje banków ze względu na prawną formę działalności:

• państwowe,
• spółdzielcze,
• w formie spółek akcyjnych,
• oddziały inwestycji kredytowych,
• parabanki, np.: SKOK.

(fot. f5)

Narodowy Bank Polski

Bank centralny to instytucja reprezentująca interes publiczno-narodowy oraz państwowo-narodowy. Banki centralne to np.: NBP (Narodowy Bank Polski) lub ESBC (Europejski System Banków Centralnych).

Bank centralny jest nazywany również bankiem:

• emisyjnym,
• banków,
• państwa.

Narodowy Bank Polski (NBP) - wypełnia zadania określone w konstytucji RP ustawie o Narodowym Banku Polskim i ustawie "Prawo bankowe". Wymienione akty prawne gwarantują niezależność NBP od innych organów państwa. Podstawowym zadaniem tego banku jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, natomiast celem jest dbałość o stabilności systemu finansowego, które gwarantuje płynność, sprawność i bezpieczeństwo systemu płatniczego.

Obszary działalności NBP:

• prowadzenie polityki pieniężnej,
• działalność emisyjna,
• rozwój systemu płatniczego:
  • organizowanie rozliczeń pieniężnych - system płatności,
  • działania regulacyjne,
  • nadzór nad systemami płatności oraz systemami rozrachunku papierów wartościowych,
• zarządzanie rezerwami dewizowymi Polski,
• obsługa Skarbu Państwa,
• działalność edukacyjna i informacyjna.

Instrumenty NBP:

• operacje otwartego rynku,
• rezerwa obowiązkowa,
• operacje depozytowo-kredytowe.

Polityka pieniężna NBP:

• operacje otwartego rynku to transakcje dokonywanie z inicjatywy banku centralnego z bankiem komercyjnym. Obejmują one warunkową i bezwarunkową sprzedaż lub kupno papierów wartościowych lub dewiz, a także emisje własnych papierów dłużnych banku centralnego,
• operacje otwartego rynku równoważą popyt i podaż środków utrzymywanych przez banki komercyjne nad bankiem centralnym.

Transakcje operacji otwartego rynku:

• transakcje warunkowe - w praktyce stosowane najczęściej mogą dotyczyć warunkowego zakupu papierów wartościowych transakcje repo lub warunkowej sprzedaży transakcje reserse reps,
• transakcje bezwarunkowe - polegają na sprzedaży i zakupie papierów wartościowych przez bank centralny od banków komercyjnych, jednakże bez przyrzeczenia ich odkupu i sprzedaży.

Rezerwa obowiązkowa - bank centralny nakłada na banki obowiązek utrzymywania rezerwy obowiązkowej. Rezerwa ma na celu łagodzenie wpływu bieżącej zmiany płynności sektora bankowego na stopy procentowe na rynku międzynarodowym. Służy również ograniczeniu nadpłynności banków.

Operacje depozytowo-kredytowe - służą stabilizowaniu płynności finansowej na rynku międzynarodowym poprzez ograniczenie wahań stóp procentowych. Są one prowadzone z inicjatywy banków komercyjnych.